Problem badawczy i jego prawidłowa definicja
Z pojęciem takim jak problem badawczy spotykają się nie tylko studenci i naukowcy, lecz również przedstawiciele wielu profesji, w których występuje konieczność prowadzenia wszelkiego typu badań. Jaka jest zatem prawidłowa definicja problemu badawczego? Najprościej rzecz ujmując jest to pytanie określające jakość i wymiar pewnej niewiedzy oraz cel i granice pracy naukowej. Postawienie problemu badawczego wymaga pewnej wiedzy z danego obszaru tematycznego, dlatego warto bardzo dokładnie zapoznać się z literaturą przedmiotu poruszającą wystarczająco szeroko dany kontekst tematyczny. Aby problem badawczy był poprawnie sformułowany pod kątem metodologicznym, powinien wyczerpywać zakres tematu badania, a także uwzględniać zależności między zmiennymi. Co najważniejsze, musi być także możliwy do rozstrzygnięcia empirycznego w trakcie badań naukowych.
Problem badawczy musi być zatem skonkretyzowany i uściślony. Najlepiej przedstawić go w postaci pytania, ewentualnie kilku pytań badawczych. Rodzaj pytań i ich liczba zależy od rozległości tematyki jaką obejmuje problem badawczy.
Problemy badawcze dzielą się na:
- opisowe, które pozwalają dowiedzieć się o istnieniu danego zjawiska, o przejawach zjawiska, o postawach wobec zjawiska, o jego definicji i o przynależności badanej cechy do jakiejś grupy.
- wyjaśniające, to pytania zaczynające się od słowa „dlaczego”?
- prakseologiczne, które to wiążą się z celem działania, rodzajem działania, jego efektem czy warunkami skuteczności działania.
Jak sformułować problem badawczy?
Sformułowanie problemu badawczego to inaczej postawienie pytania, na które poszukujemy odpowiedzi.
Jeśli kieruje na nami ciekawość i chcemy się dowiedzieć czy mieszkańcy danej miejscowości są aktywni społecznie, to możemy sformułować następujące pytanie: Jaki jest poziom aktywności społecznej w miejscowości „x”?
Po postawieniu takiego pytania należy przejść do etapu eksplikacji, czyli uszczegółowienia i doprecyzowania naszego problemu badawczego. Następnie trzeba dokonać wyboru i uzasadnienia hipotez badawczych. Aby to zrobić musimy zagłębić się w literaturze przedmiotu, żeby dowiedzieć się co już wiadomo o postawionym przez nas problemie badawczym? Jakie są tematy nadrzędne a jakie podrzędne? Jakie są tematy, które mają powiązania z tym obranym przez nas?
Następnie do naszego pytania głównego warto zadać pytania szczegółowe, określające czego konkretnie chcemy się dowiedzieć.
Warto je umieścić w obrębie trzech pytań
- Co? (przedstawienie szczegółów zjawiska)
- Jak? (o dokładny opis zjawiska)
- Dlaczego? (o wyjaśnienie zjawiska)
Na początku dobrze jest, gdy tych pytań jest dużo, dotyczą wszystkiego co nas interesuje i wszystkiego, co wydaje się być ciekawe. Kolejnym etapem będzie bowiem selekcja pytań szczegółowych, czyli decydujemy się na te pytania, na które będziemy się starali znaleźć odpowiedź w trakcie badań. Przy wyborze warto zdecydować się na te pytania, które są istotne dla naszego problemu, możemy znaleźć na nie odpowiedzi w oparciu o znane metody i techniki badawcze i takie, które są zgodne z możliwościami organizacji i technicznej realizacji badania.
Ważne! Nie komplikujmy pytań, gdyż nawet wyrażone w formie naukowej powinny być proste, jednoznaczne i zrozumiałe. Następnie do tych pytań tworzymy hipotezy badawcze, będące odpowiedziami na nasze pytania.
Problemy badawcze przykłady
Zobrazujmy sobie teraz na kilku przykładach, jak można przedstawić główny problem badawczy oraz szczegółowe problemy badawcze na przykładzie tematyki systemu wychowawczego jakim jest “Metoda Montessori”.
Główny problem badawczy:
- Jaki jest poziom wiedzy studentów pedagogiki o zasadach wychowywania i pracy z dziećmi metodą Marii Montessori?
Szczegółowe problemy badawcze:
- W jaki sposób studenci pedagogiki zdobywają wiedzę na temat wychowywania dzieci metodą stworzoną przez Marię Montessori?
- Czy wiedza studentów odnośnie zasad pedagogiki wg Marii Montessori zależy od płci badanych?
- Jakie są postawy studentów wobec zasad pedagogiki wg Marii Montessori?
- Czy na poziom wiedzy o pedagogice wg Marii Montessori wpływa na wychowanie badanego według tych zasad?